Już 30 lat działamy dla czystości Warszawy. Mieszkańcom kojarzymy się głównie z odśnieżaniem i sprzątaniem ulic oraz chodników, niekiedy także z opróżnianiem koszy na śmieci. Jednak organizujemy także inne prace, a w ciągu swojej 30-letniej historii zmienialiśmy się tak, jak zmieniała się stolica.

Nasza jednostka powstała w 1993 roku na mocy Uchwały nr L/295/93 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z 5 lipca 1993 r. We wrześniu tego samego roku uzyskała statut, który określał jej zadania. Zarząd Oczyszczania Miasta miał zajmować się przede wszystkim organizacją utylizacji odpadów, prowadzić selektywną zbiórkę, nadzorować wysypiska i szalety miejskie. Niedługo później otrzymaliśmy następne obowiązki, czyli organizowanie i nadzorowanie prac związanych z utrzymaniem czystości w mieście, w tym letnie i zimowe oczyszczanie ulic i chodników, opróżnianie ulicznych koszy, interwencyjne pogotowie oczyszczania oraz dbanie o zieleń – w pasach dróg, w parkach i lasach miejskich.

Czystość w Warszawie – historycznie

Oczywiście Zarząd Oczyszczania Miasta nie jest pierwszą instytucją w stolicy, której przydzielono dbanie o czystość. Już od 1927 r. działał Zakład Oczyszczania Miasta, którego jednak nie należy mylić ze współczesnym ZOM-em. Historyczny Zakład miał własny tabor, pojazdy do odbierania odpadów i zamiatarki. Jego pracownicy m.in. zamiatali ulice i chodniki, wywozili śmieci na składowiska pod Warszawą, a zimą usuwali śnieg z ulic. Po II wojnie światowej został przekształcony w Miejskie Przedsiębiorstwo Oczyszczania – spółkę miejską, która działa do dziś. Można powiedzieć, że przejęliśmy część zadań, którymi zajmowało się ówczesne MPO. Jednak należy wyraźnie zaznaczyć, że zajmujemy się zarządzaniem – organizujemy prace i zlecamy je wyspecjalizowanym, wyłonionym w przetargach firmom, podczas gdy MPO wykonywało je – i nadal wykonuje – siłami swoich pracowników i floty samochodowej.

Polewaczka czyści ul. Karową, lata '20 XX w., fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe

Zarząd Oczyszczania Miasta w Warszawie

Już w pierwszych latach naszej działalności zakres prac ZOM był dość imponujący. Od wiosny do jesieni zlecaliśmy oczyszczanie ok. 850 km dróg i ponad 200 tys. m² chodników, zimą odśnieżaliśmy ok. 1000 km ulic i 450 tys. m² terenów dla pieszych. Organizowaliśmy opróżnianie ok. 6500 ulicznych koszy na śmieci, a także selektywną zbiórkę odpadów z niemal 600 pojemników. Opiekowaliśmy się 2716 ha kompleksów leśnych, 1200 ha zieleni miejskiej oraz 251 ha terenów dziewięciu największych warszawskich parków. Nadzorowaliśmy składowiska odpadów, stację zlewną ścieków, pilotażowy program kompostowania, zarządzaliśmy też terenami łowieckimi. Od początku edukowaliśmy mieszkańców w zakresie postępowania z odpadami.

Na przestrzeni 30 lat nasze zadania wielokrotnie się zmieniały, z niektórych rezygnowano, w innych zakresach przybywało nam nowych obowiązków, a wraz z biegiem czasu część z nich przejmowały nowopowstające jednostki. Tak było w 2007 r., kiedy to utworzono Lasy Miejskie Warszawa, czy w 2017 r. Zarząd Zieleni m.st. Warszawy, który otrzymał zieleń przyuliczną i parki. Jednak niezmiennie do dziś naszą podstawową działalnością jest dbanie o czystość na ulicach i terenach dla pieszych, w tym również odśnieżanie ich zimą. I to właśnie z zimowymi pracami jesteśmy najczęściej kojarzeni.

Pracownicy firmy porządkowej odśnieżają chodnik

Zimowe działania

Sezon zimowy, który w Warszawie umownie trwa przez pół roku – od połowy października do połowy kwietnia – jest dla służb oczyszczania szczególnym i bardzo intensywnym okresem. Pracownicy ZOM prowadzą całodobowy monitoring prognoz pogody, które wraz z rozwojem technologii stawały się coraz dokładniejsze. Także dzięki danym ze stacji meteorologicznych, które pojawiły się na ulicach Warszawy w połowie lat ’90, a w ciągu kolejnych rozbudowywaliśmy ich sieć. To również całodobowa praca kontrolerów w terenie, którzy sprawdzają rzeczywisty stan nawierzchni jezdni i terenów dla pieszych oraz jakość realizacji zleconych wykonawcom zadań.

– Sezon zimowy jest dla nas czasem wzmożonej pracy. W ciągłą gotowość Zarządu Oczyszczania Miasta wpisany jest cały szereg czynności analitycznych, kontrolnych i decyzyjnych, dotyczących 1600 km dróg, na które wyjeżdżają posypywarki i pługi oraz 3,5 mln m² odśnieżanych chodników. Priorytetem jest dla nas sprawne działanie, dopasowane do warunków atmosferycznych i stanu nawierzchni, dzięki czemu możemy ograniczać niekorzystny wpływ pogody na bezpieczeństwo mieszkańców i funkcjonowanie miasta, a także optymalizować koszty działań. – mówi Tadeusz Jaszczołt, dyrektor Zarządu Oczyszczania Miasta.

Pługoposypywarka odśnieża ulicę

Każda zima jest dla nas swego rodzaju wyzwaniem, a w ciągu 30 lat był to czas bardzo zróżnicowany. W rekordowym sezonie 2012/2013 posypywarki wyjeżdżały do akcji aż 89 razy, ponieważ służby oczyszczania zmagały się z intensywnymi i długimi śnieżycami. Z kolei najmniej uciążliwy, pod kątem opadów śniegu i mrozu, był sezon 2019/2020 - wtedy zleciliśmy tylko 12 wyjazdów. Zdarzało się, że to pogoda dyktowała rzeczywistą datę rozpoczęcia sezonu, jak w 2009 r., kiedy zamieć przyszła już 14 października – lub jego zakończenia, gdy w 2011 r. ogłosiliśmy działania jeszcze 4 maja. W ostatnich latach zimy są mniej mroźne, rzadziej pojawiają się też długotrwałe i obfite opady śniegu. Za to częstsze są sytuacje, gdy temperatura przechodzi przez 0 st. C, co przy dużej wilgotności może stwarzać ryzyko gołoledzi i wymaga od nas dużej czujności i adekwatnych działań podjętych w odpowiednim czasie.

Czystość dla Warszawy

Jednak ZOM to nie tylko odśnieżanie, ale również sprzątanie. Większość regularnych prac odbywa się od wiosny do jesieni, ale porządki – na tyle na ile pozwala pogoda – prowadzimy także zimą. W ciągu 30 lat zakres oczyszczanych ulic zmienił się z 850 km do 1300 km, a w odniesieniu do terenów dla pieszych ze 150 tys. m² aż do 3,5 mln m². Zwiększanie tych zakresów wciąż się dzieje, wpływa na to dynamiczny rozwój stolicy, realizacja nowych inwestycji i coraz bogatsza sieć dróg i chodników. Na mocy zarządzeń prezydenta na ZOM nakładane są nowe obowiązki, takie jak na przykład mycie chodników w reprezentacyjnych miejscach stolicy – na Krakowskim Przedmieściu, Świętokrzyskiej, Nowym Świecie i pl. Pięciu Rogów. Od 2017 r. organizujemy także oczyszczanie przystanków komunikacji miejskiej – w tym m.in. regularne i kompleksowe mycie wiat, a od 2018 także sprzątanie na mokro utwardzonych torowisk tramwajowych. Dbamy również o organizację opróżniania ulicznych i przystankowych koszy na śmieci - na początku naszej działalności było ich ok. 6500, obecnie – 12 000.

Zmywarka sprząta ulicę

Oprócz prac cyklicznych działamy również interwencyjnie. Od początku istnienia prowadzimy działające przez całą dobę i wszystkie dni w roku Pogotowie Porządkowe, które usuwa z ulic nagłe zanieczyszczenia, takie jak zagubione ładunki, pozostałości po wypadkach, czy zagrażające poślizgiem plamy. Chodniki, przystanki czy trasy rowerowe sprzątają grupy interwencyjne, czyli zatrudnieni w ZOM pracownicy fizyczni. Aktualnie jest to ok. 100 osób, ale było ich nawet 700, bowiem przez lata braliśmy udział w programie aktywizacji zawodowej bezrobotnych „Czysta Warszawa”.

Grupa interwencyjnego sprzątania zamiata chodnik

Stworzyliśmy i wciąż doskonalimy kompleksowy system utrzymania porządku w stolicy. Wypracowaliśmy technologie i harmonogramy sprzątania ulic, chodników i opróżniania koszy, wciąż dostosowując je do potrzeb i specyfiki konkretnych miejsc w Warszawie, co pozwala osiągać wysoki poziom czystości w mieście. Od zawsze od wykonawców wymagamy jak najwyższego standardu realizacji prac, dzięki czemu od lat Warszawa pozytywnie wyróżnia się pod tym względem na tle innych miast Polski i europejskich stolic.

– Na efekt czystego miasta składają się detaliczne i systematycznie prowadzone działania porządkowe. W katalogu zlecanych przez nas prac jest szereg zsynchronizowanych działań, które w ostatecznym efekcie kształtują obraz zadbanej Warszawy. – mówi Robert Szymański, zastępca dyrektora ds. technicznych Zarządu Oczyszczania Miasta.

Pracownicy firmy porządkowej kompleksowo czyszczą wiatę na przystanku

Wraz z biegiem lat technologie sprzątania zmieniały się na coraz efektywniejsze  i skuteczniejsze, a także bardziej ekologiczne. Od wielu lat stosujemy w umowach z wykonawcami zapis, aby oczyszczanie ulic zawsze odbywało się na mokro. Jako pierwsi w Warszawie wprowadziliśmy zakaz używania dmuchaw spalinowych. Obydwa rozwiązania bezpośrednio wpływają na lepszą jakość powietrza. Zgodnie z obowiązującymi przepisami ekologicznych – gazowych i elektrycznych – pojazdów przybywa także we flotach naszych wykonawców. Również jako pierwsi wprowadzaliśmy takie przyjazne środowisku działania jak ponowne wykorzystywanie do mycia ulic wody z miejskich pływalni, a także przy sezonowej zmianie dekoracji oddawanie mieszkańcom roślin z kwietników na pętlach komunikacji miejskiej.

Miejska zieleń

Opieka nad zielenią to również znaczący rozdział w historii Zarządu Oczyszczania Miasta. Od początku działalności zajmowaliśmy się tysiącami hektarów zieleni przyulicznej oraz w miejskich parkach i lasach. Posadziliśmy setki tysięcy drzew i krzewów, a co roku sezonowo ukwiecaliśmy ulice i parki oryginalnymi kompozycjami. W tym również tematycznymi – jak specjalne dekoracje na piłkarski turniej Euro 2012, propagujące akcję profilaktyki onkologicznej roślinne różowe wstążki, a także logotypy budżetu partycypacyjnego i wolontariatu Ochotnicy Warszawscy. Ukwiecenie Warszawy budziło uznanie mieszkańców i turystów, a przez kilkanaście lat z rzędu byliśmy nagradzani w konkursie „Warszawa w kwiatach i zieleni”.

Kwietnik w kształcie różowej wstążki

W opiece nad zielenią wprowadzaliśmy innowacyjne rozwiązania, jak przepuszczalna nawierzchnia mineralna w misach drzew czy ochronne kokony na koronach w sezonie zimowym, a także specjalistyczne badania drzewostanu przy pomocy tomografu komputerowego. Przeprowadziliśmy też znaczące rewitalizacje i remonty infrastruktury w parkach – Ujazdowskim, Praskim, Polu Mokotowskim, Skaryszewskim czy Fosa i Stoki Cytadeli, a także renowacje zabytkowych obiektów – Fontanny Wielkiej z Ogrodu Saskiego, rzeźb i kapliczki z parku Skaryszewskiego.

Aktualnie opiekujemy się 12 ha zieleni na 61 pętlach komunikacji miejskiej. Jednak i tu zaproponowaliśmy innowacje – jako pierwsi w historii stolicy zaprojektowaliśmy ukwiecenie pętli oraz w 2017 r. zasadziliśmy na nich tysiące cebul krokusów, tulipanów i żonkili. Od wiosny 2018 r. sezonowo, trzy razy w roku ozdabiamy wybrane przystanki kwiatowymi kompozycjami. Nadal pojawiają się tam okolicznościowe akcenty – wiosną 2022 r. posadzone bratki miały niebiesko-żółte odcienie, co symbolizowało wsparcie dla Ukrainy. W 2023 r. na dwóch pętlach kwiaty na wieżach układały się w napis "30 lat ZOM".

Wiosenne bratki w niebiesko-żółtych barwach w kwietnikach na pętli Szczęśliwice

Nie tylko praca

Nasza codzienna praca bezpośrednio wpływa nie tylko na estetykę stolicy, ale przede wszystkim na bezpieczeństwo, zdrowie i komfort życia jej mieszkańców. Pracownicy naszej jednostki podczas wypełniania służbowych obowiązków wykazują się profesjonalizmem, a także empatią i wrażliwością na drugiego człowieka, o czym świadczą podziękowania, które składali im mieszkańcy. Podejmujemy również inicjatywy niezwiązane bezpośrednio z zagadnieniami merytorycznymi – wśród nich znalazły się m.in. wolontariacka pomoc po nawałnicy w Lotyniu, działania na rzecz uchodźców z Ukrainy, akcje oddawania krwi, a także coroczny udział w „Szlachetnej paczce”.

– Siłą Zarządu Oczyszczania Miasta są zatrudnieni tu ludzie. Przez cały rok praca wielu osób jest bardzo istotna dla czystości w mieście, a także – szczególnie zimą – dla bezpieczeństwa mieszkańców. Pracowników ZOM cechuje dokładność, chęć rozwoju i nieustanne szukanie nowych rozwiązań, ponieważ aglomeracja warszawska cały czas się rozwija i wciąż pojawiają się przed nami nowe, bardziej wymagające zadania – mówi Robert Szymański, zastępca dyrektora ds. technicznych Zarządu Oczyszczania Miasta.

Wolontariusze z Zarządu Oczyszczania Miasta pomagają usunąć skutki wichury w Lotyniu

30 lat dla stolicy

30 lat działalności Zarządu Oczyszczania Miasta to historia rozwoju – zarówno w zakresie działalności, jak i technologii oraz organizacji kompleksowego systemu utrzymania czystości w Warszawie. Dzieje się to w zgodzie z misją jednostki, czyli uważnym wsłuchaniem się w głosy odbiorców działań – mieszkańców i odpowiadaniem na ich potrzeby. Z jednoczesnym dbaniem o wysokie standardy pracy i docenianiem potencjału pracowników.

To, że czystość stolicy zauważają zarówno mieszkańcy, jak i turyści, widać w sondażach. Według badania Barometr Warszawski na początku lat 2000 niemal połowa ankietowanych oczekiwała poprawy stanu czystości w mieście. Natomiast w ostatnich latach liczba osób zadowolonych z porządku oscyluje wokół 90%.

Prace i starania Zarządu i wykonawców zauważają również władze Miasta Stołecznego Warszawy:

– Serdecznie dziękuję wszystkim pracownikom ZOM za Waszą pracę. Za to, że także dzięki Wam stolica jest miastem czystym, schludnym, po prostu przyjemnym do codziennego funkcjonowania, przyjemnym do życia, a także robiącym wrażenie na naszych gościach – zarówno z innych polskich miast, jak i z zagranicy. – mówi prezydent m.st. Warszawy Rafał Trzaskowski i dodaje:
– Jesteście ważną częścią tego wielkiego projektu, potężnego organizmu, jakim jest Warszawa. Raz jeszcze dziękuję i życzę Wam wszystkiego dobrego z okazji Waszej rocznicy!

Wszystkie publikacje dotyczące jubileuszu 30-lecia działalności Zarządu Oczyszczania Miasta znajdziecie na stronie jubileuszowej.